Tyr

Tyr, znany ze swej mądrości i waleczności, prawdopodobnie początkowo pełnił funkcję naczelną wśród Asów, przyznając zwycięstwa. Uznaje się iż jego imię pochodzi od Proto-Indo-Europejskiego *deiwos, oznaczającego po prostu bóg. Na tej podstawie, zdarza się iż tytułując wspólnie Asów i Wanów, używa się zbiorczego terminu Tiwarowie.

Wracając do samego Tyra, mimo iż przyjmuje się, że jego Ojcem był Odyn, nie jest to do końca pewne - pieśń o Hymirze bowiem, sugeruje iż Tyr był właśnie synem tegoż (Hymira) i wnukiem olbrzymki o dziewięciuset głowach... Zważywszy na pochodzenie wielu Asów, w tym i Odyna, nie jest to niczym dziwnym ani zdrożnym o ile przyjmiemy podejście "wieloklanowe" (Asowie, Wanowie, Olbrzymi jako byty jednego rodzaju) a nie "wielorodzajowe".

Na mocy interpretatio romana, przyjmuje się iż Tyr początkowo pełnił zbliżoną rolę w panteonie germańskim jak Mars w Rzymskim (zmiana nazwy dnia tygodnia, przy przejmowaniu 7 dniowego systemu tygodni z dies Martis (dzień Marsa) na Tyr's-day -> Tuesday (Wtorek)).

Prawdopodobnie właśnie w okresie migracji ludów germańskich (III-VII w.n.e) Tyr stracił swą pozycję na rzecz Odyna i częściowo Thora, być może wtedy też uczyniono z Niego jednorękiego, co dobrze by argumentowało przejęcie władzy wśród Asów przez Odyna (jednoręki wojownik, był mniej sprawny w walce, nie mógł być więc dalej wodzem).

Mimo to Snorri w Eddzie, opisuje nadal Tyra jako dzielnego wojownika, dającego zwycięstwo i podkreśla, że dzielni ludzie winni wzywać Jego imienia. Dokumentuje to wspaniale fragment Pieśni Sigurda, gdzie valkiria Sigdrifa, uczy go run:

Zwycięstwa run się ucz, gdy chcesz długo wygrywać,
i runy na rękojeści miecza wyryj;
jedne na bruździe, inne na zboczu,
i dwakroć zawezwij Tyra.

Snorri nadmienia również iż był jednym z mądrzejszych Bogów. Osoby o wielkiej wiedzy bywały zwane "mądrymi jak Tyr". Prawdopodobnie Tyr był utożsamiany z ideałem bohatera-wojownika, wśród dawnych Germanów. Jako oddany dla społeczności (stracił rękę w jej obronie, wkładając ją dobrowolnie do pyska Fenrisa) posiada wszelkie zalety, jakie powinny cechować herosa. O ile Odyn jest Bogiem wojny z jej szaleństwem, dzikością i okrucieństwem, o tyle Tyr jest w tym zakresie jego alter-bogiem. Szlachetność, sprawiedliwość, rycerskość i heroiczne czyny są jego obrazem wojny i walki.

Co ciekawe, Tacyt (III w.n.e.) wspomina o składaniu ofiar z ludzi Merkuremu, który był utożsamiany przez niego z Odynem, Jordanes (VI w.n.e.) zaś pisze już o składaniu ofiar z ludzi Marsowi. Możliwe jest zarówno składanie ludzkich ofiar obu Bogom, jak i to, że już w VI wieku Odyn przejął "głównodowdzącą" funkcję Tyra a wraz z nią i nowego Rzymskiego "odpowiednika". Po części wspierałyby taką teorię również informacje podawane przez Prokopiusza (V w.n.e.), gdzie pisze że dla Skandynawów najlepszą ofiarą dla Aresa jest poświęcenie pierwszego więźnia wziętego w walce, przez powieszenie. Mimo iż Aresa tytułuje pierwszym spośród Bogów, przypomnieć warto, że to Odyn był zwany Bogiem wisielców.

Ci, którzy czynią z Tyra, Boga odpowiadającego za thingi i sądownictwo, robią to na podstawie ołtarza znalezionego w okolicach Muru Hadriana i jak się uznaje pozostawionego przez germańskich najemników, z opisem Mars Thingus. Problem w tym, że nie możemy być pewni, czy Ci najemnicy również zastosowali zasady interpretatio romana, jeśli nie, to może być to dowolny spośród wielu Bogów, począwszy od Thora a na Forsetim skończywszy. Nie ma żadnych dodatkowych dowodów na to, że Tyr piastował taką funkcję. Jest Bogiem wojny i walki, sprawiedliwym i szlachetnym ale nie oznacza to iż zajmuje się jednocześnie i rozsądzaniem sporów o ziemię, zawieraniem kontraktów czy rozsądzaniem konfliktów.

Na zakończenie warto przytoczyć również poematy runiczne, które odnoszą się bezpośrednio do Tyra:

Staroangielski - Tir
Tyr jest gwiazdą przewodnią;
dobrze jest wiernym być władcy;
świeci w ciemności nawet w mgle
nocnej i nigdy nie zawodzi.

Staronordycki - Tyr
Tyr jest jednorękim Bogiem.
Kowal często sam dmie w miechy.

Staroislandzki - Tyr
Tyr jest jednorękim Asem
Za sprawą wilków
Prawa ustanawia w świątyni.
Zarządca. Mars.

Kategorie tematyczne: